Zile Kerüzleri
Su Kültürü
Zile bir sular şehridir.
Zile Yozgat’ın Bozok Kültürü, Amasya’nın Yeşilırmak Kültürü ve Tokat’ın Kelkit Kültürün esintileri ile oluşmuş çok renkli bir plato ve kültüre sahiptir.
Kurak Bozok ovasından yeşil ırmağın zengin suyuna kavuştuğu alan olması nedeni ile Zile ye bir su kenti diyebiliriz. “Su gibi aziz ol”, “Su gibi ömrün uzun olsun”, “Yolun açık olsun su gibi ak git” Zilelilerin başlıca dualarıdır.
Zile de sokak isimleri, semt isimleri suyun akışına göre adlanmıştır. Patırdak, Böngüldek, Çukur Pınar, Çay Pınar, Üçler Pınarı, Kepir Pınarı gibi.
Zile’de yaşayan en önemli kültürlerden birisi de Orta Asya’daki kültürün asimile olmadan devam etmesidir. Zile de Orta Asya Urumçi ve Turfan bölgesinde bulunan KARIZ suyollarının bir benzerinin Zile evlerinin altından geçmesidir. Çin Urumçi Özerk Bölgesi’nden Gelen Karız Enstitüsü Dekanı Gafur Nurettin ve ekibi Zile de araştırmalarını sürdürmüşlerdir. Zile’de Kehrüz diye tabir edilen Zile Karızları ile ilgili Cezayir’de yapılacak “Su Kongresi”ne bildiri sunacaklarını ifade etmektedirler. Zile Kehrüzleri Cumhuriyetle birlikte borulu su şebekesinin yapılması ile işlerliğini yitirmiştir. Çoğu kentlerde sokaklarda dahi çeşmeler yok iken Zile evlerinin altından zincir şeklinde birinden diğerine akan bir Kehrüz şebeke sistemi bulunmakta idi. Buda Zile’nin nasıl bir kent kültürüne sahip olduğunun açık bir göstergesidir.
Anadolu’nun en eski su şebekelerinden birisi olan kerüzler Zile’ de yapılmıştır. Evlerin altından bir evden diğerine geçen su şebeke sisteminde yuvarlak tas şeklindeki kerüz taşından içme suları temin edilirdi. Orta Asya’daki Uygur Karızlarından esinlenerek yapılan Zile kerüzleri birkaç çeşme haricinde işlerliğini kaybetmiştir.
